გამოქვეყნდა საინტერესო კვლევა, რომელიც აჩვენებს, თუ როგორ ხედავენ ხელოვანები და მეცნიერები ხეების ფორმებს. კვლევის ავტორი, რომელიც ცოცხალ ორგანიზმებში დატოტვის მოდელებს სწავლობს, ასკვნის, რომ ეს ხედვა მსგავსია.
XX საუკუნის დასაწყისის ცნობილი აბსტრაქციონისტი მხატვარი და ხელოვნების თეორეტიკოსი პიტ მონდრიანი, რომელიც ფორმის სიმარტივითა და არსით იყო გატაცებული, საინტერესო მაგალითს გვთავაზობს. მისი იკონური არათანაბარი მართკუთხედების ბადეები დღესაც კი ყველასთვის ნაცნობია, თუნდაც მხატვრის სახელი არ იცოდნენ.
მეცნიერული თვალსაზრისით, განსაკუთრებით საინტერესოა მონდრიანის 1911 წლის ნამუშევარი „ნაცრისფერი ხე“. ამ ნახატში მხატვარმა მოახერხა იმის დემონსტრირება, რასაც მეცნიერები ფიზიკისა და ფრაქტალური გეომეტრიის ენით ცდილობენ აღწერონ.
მათემატიკური ბიოლოგიის მკვლევრები სწავლობენ, როგორ ახდენენ ხისებრი სტრუქტურები – ვენები, არტერიები, ფილტვები და ფოთლები – თავიანთი ფორმების ოპტიმიზაციას რესურსების ეფექტური მიწოდებისთვის. ეს კვლევები უკვე გამოიყენება გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებისა და კიბოს მკურნალობაში, თვითაღდგენადი მასალების შექმნასა და კლიმატის ცვლილებაზე ხეების რეაქციის პროგნოზირებაში.
მონდრიანის შემოქმედებითი ევოლუცია
1890-1912 წლებში მონდრიანმა ხეების მთელი სერია შექმნა. თავდაპირველად, ის ხატავდა რეალისტურ, ფერად ხეებს კონკრეტულ გარემოში – ფერმის ეზოში ან ხეივანში. თანდათანობით, მან მოაცილა ფოთლები, სიღრმე, ფერი და საბოლოოდ დატოტვაც კი. „ნაცრისფერ ხეში“ მხოლოდ სხვადასხვა სისქის მრუდი ხაზებია, რომლებიც ერთმანეთზეა დადებული მოჩვენებით შემთხვევითი კუთხეებით. მიუხედავად ამ მინიმალიზმისა, გამოსახულება აშკარად ხეა.
მეცნიერული ახსნა
მეცნიერები ასკვნიან, რომ ბუნებაში ხის ტოტების სისქე მკაფიოდ კონტროლდება. როგორც ადამიანის სისხლძარღვებში. დიამეტრის კონტროლი უფრო განსაზღვრულია ვიდრე სიგრძის. ხის ტოტებშიც დიამეტრი ოპტიმალურიდან მხოლოდ 10%-ით გადაიხრება. ეს თვისება, რომელსაც მასშტაბური ინვარიანტულობა ეწოდება, ხეებს წყლის ტრანსპორტირებაში, სინათლის მიღებასა და ბუნებრივი მოვლენების გაძლებაში ეხმარება.
საინტერესოა, რომ ეს პრინციპი ხელოვნებაშიც აისახება. ისტორიული მაგალითები, დაწყებული ინდოეთის შუა საუკუნეების მეჩეთების ორნამენტებით, დამთავრებული კლიმტის „სიცოცხლის ხითა“ და იაპონური ხელოვნებით, ყველა იცავს ტოტების დიამეტრის ამ ბუნებრივ პროპორციებს.
მონდრიანის ექსპერიმენტმა ამ პრინციპის მნიშვნელობა კიდევ უფრო თვალსაჩინო გახადა. როდესაც მან 1912 წელს შექმნა „მოყვავილე ვაშლის ხე“ – იმავე კომპოზიციით, მაგრამ ერთნაირი სისქის ხაზებით – ნამუშევარმა დაკარგა ხის აღქმა. მაყურებლები მასში ხედავენ თევზებს, მოცეკვავეებს ან უბრალოდ აბსტრაქტულ ფორმებს, მაშინ როცა „ნაცრისფერი ხე“ უდავოდ ხედ აღიქმება.
რა გვასწავლა ამ კვლევამ?
ეს აღმოჩენა გვიჩვენებს, რომ ხელოვნება და მეცნიერება ხშირად ერთსა და იმავე ჭეშმარიტებას სხვადასხვა გზით მიაგნებს. მონდრიანმა ინტუიციით და მხატვრული ხედვით აღმოაჩინა ის, რასაც მეცნიერები მათემატიკური ფორმულებით აღწერენ.
მოცემული ინფორმაცია არ არის მხოლოდ თეორიული. ის გამოიყენება:
• ბიომედიცინაში სისხლძარღვების დაავადებების მკურნალობისთვის
• ახალი, თვითაღდგენადი მასალების შექმნაში
• კლიმატის ცვლილებაზე ხეების რეაქციის პროგნოზირებაში
• ქალაქების დაგეგმარებასა და არქიტექტურაში
კვლევა გვიჩვენებს, რომ ადამიანები ინტუიციურად გრძნობენ და აფასებენ ბუნებრივ პროპორციებს. ეს ახსნის, რატომ გვანიჭებს სიამოვნებას ფრაქტალური ფორმები და ბუნებრივი ლანდშაფტები. როგორც ჩანს, ჩვენი ტვინი ღრმად არის მორგებული ბუნების ფუნდამენტურ პრინციპებზე, რაც აისახება როგორც ხელოვნებაში, ისე მეცნიერებაში.
ეს აღმოჩენა კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ ხელოვნებასა და მეცნიერებას შორის საზღვრები ხშირად პირობითია, და ორივე სფერო სამყაროს უკეთ გაგებაში გვეხმარება.
წყარო: Fastcompany
