ამერიკის შეერთებული შტატების ისტორიაში უდიდესი მუნიციპალური თაღლითობის საქმეებს შორისაა რიტა კრანდველის საქმე. ის ილინოისის შტატის ქალაქ დიქსონის ყოფილი აუდიტორი იყო, რომელმაც 53.7 მილიონი დოლარი მიითვისა. ამ თავხედურ აქტს ხელი შეუწყო სუსტმა შიდა კონტროლმა, აუდიტორული ფირმის დაუდევრობამ, ბანკის პერსონალის გულუბრყვილობამ და ქალაქის საბჭოს წევრებისა და მოსახლეობის მხრიდან უყურადღებობამ 20 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში. მიუხედავად იმისა, რომ დიქსონში მომხდარი შეიძლება ექსტრემალურად მოგვეჩვენოს, სავარაუდოდ, თაღლითობა დიდი პრობლემაა დღესაც.
როგორ შეუძლიათ ხელმძღვანელ გუნდებს გააძლიერონ თავიანთი ორგანიზაციები და დაიცვან თაღლითობისგან? თავის წიგნში “Fool Me Once: Scams, Stories, and Secrets from the Trillion Dollar Fraud Industry” განხილულია თაღლითი თანამშრომლების სამი არქეტიპი. ბიზნესის ლიდერებმა უნდა გაიგონ ეს სამი არქეტიპი, რათა დროულად შენიშნონ საეჭვო ნიშნები და თავიდან აიცილონ სამომავლო დანაკარგები და რეპუტაციის შელახვა.
განზრახ თაღლითები
ისინი ხშირად ფოკუსირებულნი არიან საკუთარ გამდიდრებაზე. მოქმედებენ ისე, თითქოს წესები მათზე არ ვრცელდება და კომფორტულად არიან გარემოში, სადაც სუსტი შიდა კონტროლია. მაგალითად, კრანდველმა უკანონოდ მოპოვებული თანხები დახარჯა ძვირადღირებულ ცხენებზე, უძრავ ქონებაზე, ძვირადღირებულ მანქანებსა და დოღზე. მოვალეობების არასათანადო გამიჯვნამ და ბრმა ნდობამ მას გზა გაუხსნა თაღლითობისკენ.
მიუხედავად იმისა, რომ განზრახ თაღლითობა ყველაზე მცირე კატეგორიად ითვლება, ის შეიძლება ყველაზე საშიში იყოს ნებისმიერი ორგანიზაციისთვის. სერტიფიცირებულ თაღლითობის ექსპერტთა ასოციაციის (ACFE) ანგარიშის მიხედვით, ფინანსური ანგარიშგების თაღლითობის სქემები ყველაზე იშვიათია, მაგრამ ყველაზე ძვირადღირებულია, საშუალო ზარალით 593,000 დოლარის ოდენობით.
განზრახ დამნაშავეები ხშირად თავდაჯერებულები არიან. თუმცა, მათ ასევე ახასიათებთ ნარცისიზმის ნიშნები. კვლევები აჩვენებს, რომ ნარცისიზმი ნაწილობრივ შეიძლება სასარგებლო იყოს ლიდერებისთვის. თუმცა, საჭიროა ეფექტური შიდა კონტროლი მათი ქცევის მონიტორინგისთვის. განზრახ თაღლითები ასევე ხშირად მაღალკვალიფიციურები და ინტელექტუალურები არიან. ადამიანები ბუნებრივად ენდობიან მათ. თუმცა, მათი მხრიდან პროცედურებისა და პოლიტიკის უგულებელყოფა არის მთავარი მიზეზი, რის გამოც აუცილებელია მათ გარშემო შიდა კონტროლის დაწესება და რეგულარული შემოწმება.
შემთხვევითი თაღლითები
ეს განზრახ დამნაშავეებზე უფრო დიდი ჯგუფია. ასეთი თანამშრომლები ხშირად აღმოჩნდებიან ხოლმე დილემის წინაშე, რომელიც შექმნილია სხვა თანამშრომლის მიერ დაშვებული შეცდომის გამო. განვიხილოთ შემდეგი სიტუაცია: თქვენი უფროსი გთხოვთ ხელი მოაწეროთ დოკუმენტს, რომელიც არ გადაგიხედავთ, მაგრამ ენდობით, რომ თქვენს უფროსს თქვენი საუკეთესო ინტერესები აქვს გათვალისწინებული. თქვენდა უნებურად, თქვენი ხელმოწერის გამო აღმოჩნდით იპოთეკური სესხის სქემაში, რომელიც შექმნილია თქვენი უფროსისა და თქვენი ორგანიზაციის უმაღლესი ხელმძღვანელობის რამდენიმე წევრის მიერ.
როდესაც შემთხვევითი დამნაშავეები აღმოჩნდებიან ასეთ დილემებში, ისინი ხშირად დუმან, თავს არიდებენ კონფრონტაციას ან ასრულებენ ზემდგომის ბრძანებებს. შემთხვევითი თაღლითები მჭიდროდ იდენტიფიცირდებიან მოწყვლად ნარცისებთან, ანუ ადამიანებთან, რომლებსაც აქვთ ინტროვერტული ბუნება, მაღალი ნევროტულობა, გადაჭარბებული სიამაყე და მიდრეკილება სირცხვილის განცდისკენ.
იმისათვის, რომ თავიდან ავიცილოთ თანამშრომლების შემთხვევით დამნაშავეებად გადაქცევა, ორგანიზაციებმა უნდა შექმნან შიდა მხილების ცხელი ხაზი – და დარწმუნდნენ, რომ თანამშრომლებმა იციან, რომ ეს ხაზები მონიტორინგს ექვემდებარება.
სამართლიანობის სახელით მოქმედი თაღლითები
თაღლითობის ჩამდენთა მესამე კატეგორია არის ის, ვინც სურს ორგანიზაციული ძალაუფლებისა და საზოგადოებრივი პრივილეგიების გამოყენება მათი ორგანიზაციის გარეთ მყოფი პირების დასახმარებლად. მათ სჯერათ, რომ მათი გადაწყვეტილებები ხელს შეუწყობს ორგანიზაციის წინსვლას, მიუხედავად წესების დარღვევისა. ისინი ნებაყოფლობით მიჰყვებიან რობინ ჰუდის ეფექტს (ანუ მდიდრებისგან მოპარვას და ღარიბებისთვის მიცემას) და ხშირად არიან შიდა შემოსავლის წყაროები, რაც მათ აძლევს თავისუფლებას მიიღონ გადაწყვეტილებები, რომლებიც შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს კომპანიის პოლიტიკას. სამართლიანი დამნაშავეები თავიანთ დანაშაულებს ამართლებენ როგორც „ორგანიზაციის დახმარების“ სურვილს ან „საზოგადოებისთვის კარგის კეთებას“. მაშინ, როცა განზრახ დამნაშავეები არღვევენ წესებს საკუთარი თავის გასამდიდრებლად, სამართლიანი დამნაშავეები არღვევენ წესებს არა-თანამშრომლის გასამდიდრებლად.
წყარო: HBR
