თანამედროვე მედიცინის სფეროში გარდამტეხი აღმოჩენა გახდა ცნობილი – TSPO, რომელიც წარმოადგენს ტვინის ანთების მთავარ ბიომარკერს, შესაძლებელს ხდის ალცჰაიმერის დაავადების გამოვლენას სიმპტომების გაჩენამდე წლებით ადრე. სამეცნიერო ჟურნალ Acta Neuropathologica-ში გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, ეს აღმოჩენა ფუნდამენტურად ცვლის დაავადების დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის მიდგომებს.
კვლევის ჯგუფის ხელმძღვანელი, FIU-ს რობერტ შტემპელის საზოგადოებრივი ჯანდაცვისა და სოციალური მუშაობის კოლეჯის დეკანი ტომას რ. გილარტე აღნიშნავს, რომ ეს არის პირველი მასშტაბური კვლევა, რომელმაც დეტალურად შეისწავლა ბიომარკერის ადრეული მატების დინამიკა და ლოკალიზაცია ტვინში. მეცნიერის შეფასებით, ამ ინფორმაციის გამოყენებით შესაძლებელი გახდება ალცჰაიმერის პროგრესირების შენელება, რაც მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს პაციენტების სიცოცხლის ხარისხს და შეამცირებს დაავადების გავრცელებას.
საერთაშორისო კვლევა უნიკალური მეთოდოლოგიით
სამეცნიერო გუნდმა, რომელსაც ხელმძღვანელობს TSPO-ს (ტრანსლოკატორ ცილა 18 kDa) მკვლევარი გილარტე, გამოიყენა ინოვაციური მიდგომა, რომელიც აერთიანებს თანამედროვე ვიზუალიზაციის ტექნოლოგიებს და უნიკალურ სამიზნე ჯგუფს. მეცნიერი, რომელიც სამ ათწლეულზე მეტია იკვლევს ამ ცილას, წამყვანი ექსპერტია ამ სფეროში და მისი წინა ნაშრომების წყალობით TSPO უკვე დამკვიდრდა როგორც სანდო ბიომარკერი ნეიროანთების დიაგნოსტიკისთვის.
ექსპერიმენტის ფარგლებში მკვლევარებმა გამოიყენეს მოწინავე ვიზუალიზაციის პროგრამული უზრუნველყოფა, რომლის მეშვეობითაც ახორციელებდნენ მონიტორინგს TSPO-ს დონეებზე გენეტიკურად მოდიფიცირებულ თაგვებში. აღმოჩენების ვალიდაციისთვის გამოყენებულ იქნა ადამიანის ტვინის ქსოვილი, მოწოდებული ანტიოკიიდან (კოლუმბია), სადაც ცხოვრობს მსოფლიოში უდიდესი ჯგუფი ადრეული დასაწყისის ოჯახური ალცჰაიმერით.
ალცჰაიმერის გენეტიკური ვარიანტი
კვლევაში გამოყენებული ოჯახები ატარებენ „პაისა“ მუტაციას, რომელიც პირველად იდენტიფიცირებული იქნა დოქტორ ფრანცისკო ლოპერას მიერ (კვლევის თანაავტორი). ამ მუტაციის მატარებლებში დაავადების სიმპტომები იწყება 30-40 წლის ასაკში, ხოლო გარდაცვალების ასაკი ხშირად 50-იან წლებს არ სცდება. სწორედ ამ პოპულაციის შესწავლა იძლევა უნიკალურ შესაძლებლობას დაავადების ბიოლოგიური მექანიზმების ადრეულ ეტაპზე გასაანალიზებლად.
რევოლუციური აღმოჩენები და გენდერული სხვაობები
საკვანძო აღმოჩენა, რომელიც მკვლევარებმა გააკეთეს, არის ის, რომ თაგვის მოდელებში TSPO-ს მომატებული დონეები გამოვლინდა სუბიკულუმში (ჰიპოკამპუსის მნიშვნელოვანი ნაწილი) ექვსი კვირის ასაკშიც კი, რაც ადამიანებში დაახლოებით 18-20 წლის ასაკს შეესაბამება. განსაკუთრებულად საინტერესოა, რომ მიკროგლია (ტვინის იმუნური უჯრედები), განსაკუთრებით ამილოიდის ფოლაქების გარშემო, ავლენდა TSPO-ს უმაღლეს კონცენტრაციას.
კვლევის შედეგები და მომავალი პერსპექტივები
სამეცნიერო ჯგუფი ამჟამად მუშაობს სპეციალურად განვითარებულ ალცჰაიმერის თაგვის მოდელზე, რომელშიც TSPO არ არის, რათა უფრო დეტალურად შეისწავლონ ეს კითხვები. პარალელურად, ისინი აფართოებენ კვლევას, რომ მოიცვან სპორადული, გვიანი დასაწყისის ალცჰაიმერის შემთხვევებიც, რომლებიც შეადგენენ ყველა დიაგნოზის 90%-ზე მეტს.
კვლევის პირველი ავტორი და დოქტორანტი გილარტეს ლაბორატორიაში, დანიელ მარტინეზ პერესი აღნიშნავს, რომ ამ პროცესების უკეთესი გაგება აახლოებს მედიცინას ისეთი მკურნალობის მეთოდების შემუშავებასთან, რომლებიც რეალურად შეძლებენ დახმარებას მანამ, სანამ დაავადება შეუქცევად სტადიაში გადავა.
ეს აღმოჩენა შესაძლოა გარდამტეხი აღმოჩნდეს ალცჰაიმერის დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის სფეროში. მარკეტინგული პერსპექტივიდან, TSPO-ზე დაფუძნებული დიაგნოსტიკური ინსტრუმენტები და თერაპიული მიდგომები პოტენციურად შექმნიან მნიშვნელოვან სამედიცინო ბაზარს. ადრეული დიაგნოსტიკის შესაძლებლობა, სიმპტომების გამოჩენამდე წლებით ადრე, მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს პაციენტების პროგნოზს და შეამცირებს ჯანდაცვის სისტემაზე მოსულ ეკონომიკურ ტვირთს. ვარაუდობენ, რომ ეს კვლევა გახსნის ახალ გზებს ბიოტექნოლოგიური და ფარმაცევტული კომპანიებისთვის, რომლებიც ფოკუსირებულნი არიან ნეიროდეგენერაციული დაავადებების სამკურნალო საშუალებების შემუშავებაზე.
წყარო: Sciencedaily
