ორმა იშვიათმა ვარსკვლავმა, რომლებიც ერთმანეთის ირგვლივ მოძრაობს, ასტრონავტებს მტვრიან სივრცეებზე სინათლის დარტყმის შესწავლის უნიკალური შესაძლებლობა მისცა.
WR 140-ის ორობითი ობიექტი მტვრის ბუდეებით არის გარშემორტყმული. ეს მტვერი ნელ-ნელა კოსმოსში ხვდება, თუმცა კონკრეტული ფაქტი მხოლოდ ვარსკვლავურ ქარებს არ უნდა დავაბრალოთ, რადგან ამის მიზეზი თავად ვარსკვლავების გამოსხივებაცაა.
თავდაპირველად კეკის ობსერვატორიის ინფრაწითელი დაკვირვებების გამოყენებით მეცნიერები რადიაციულ წნევას მოქმედებაში დააკვირდნენ, რათა თვალი ედევნებინათ იმ გიგანტური ბუმბულისთვის, რომელიც კოსმოსში 16 წლის მანძილზე გაფართოვდა. კონკრეტული ინფორმაცია კი იმის ახსნაში გვეხმარება, თუ რას ვხედავთ ჯეიმს ვების ტელესკოპის გამოგზავნილ სურათზე, ეს უკვე მეორე კვლევის საგანია და გვაჩვენებს მბზინავ მტვერში მოთავსებულ აალებულ ორობით ფენას.
„ძნელია დაინახო ვარსკვლავური შუქი, რომელიც იწვევს აჩქარებას, რადგან ეს ძალა მანძილთან ერთად ქრება და სხვა ძალები სწრაფად იპყრობენ მას. იმისათვის, რომ აჩქარებამ მისი გაზომვის საშუალება მოგვცეს, მასალა ახლოს უნდა იყოს ვარსკვლავთან ან რადიაციული წნევის წყარო ძალიან ძლიერი უნდა იყოს. WR 140-ის მკაცრი რადიაციული ველი კი ამ ეფექტებს აძლიერებს და იგი ჩვენი მაღალი სიზუსტის მონაცემებისთვის ხელმისაწვდომი ხდება“, — ამბობს ინუო ჰანი, კემბრიჯის უნივერსიტეტის ასტრონავტი.
კონკრეტულად კი WR 140 ჩვენგან დაახლოებით 5600 სინათლის წლის მანძილზემდებარეობს, Cygnus-ის თანავარსკვლავედში და ეს ძალიან იშვიათი შემთხვევაა. ეს არის ის, რაც შეჯახებული ქარების ორობითი სისტემის სახელით არის ცნობილი. იგი უიშვიათესი Wolf-Rayet-ის ვარსკვლავისა და ლურჯი O-ტიპის სუპერგიგანტური ვარსკვლავის კომპანიონისაგან შედგება, რაც კიდევ ერთი იშვიათი ობიექტია.
Wolf-Rayet-ის ვარსკვლავი ძალიან ცხელი, კაშკაშა და ძველია. O-ტიპის ვარსკვლავები კი ჩვენთვის ცნობილ ყველაზე მასიურ ვარსკვლავებს შორისაა, ისიც ცხელი და კაშკაშაა, რის გამოც მათი სიცოცხლის ხანგრძლივობა წარმოუდგენლად ხანმოკლეა და მხოლოდ რამდენიმე მილიონი წელი გრძელდება. ამასთან, WR 140 სისტემის ორივე ვარსკვლავს სწრაფი ვარსკვლავური ქარები ახასიათებს, შესაბამისად, ორივე მასას ძალიან სწრაფად კარგავს. მეტიც, ისინი ერთმანეთის ირგვლივ ოვალურ წრეებზე ბრუნავს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათი მოძრაობა არათანაბარია.
ორბიტის უახლოეს წერტილში ერთმანეთს ეჯახებიან, რაც დარტყმებსა და მტვრის გიგანტურ აფეთქებას ქმნის, შემდეგ ფართოვდება და მტვრის გარსს გვთავაზობს. ხოლო, იმის გამო, რომ ვარსკვლავები ერთმანეთის გარშემო 7.94 წელიწადში ერთხელ ბრუნავს, ყოველი ახალი გარსი სწორედ დროის ამ პერიოდში იქმნება. მსგავსი პროგნოზირებადობა მტვრის წარმოებისა და აჩქარების შესასწავლად WR 140-ს მიმზიდველ ობიექტადაც აქცევს.
თუმცა ამ ყველაფერს კიდევ ერთი ახსნა მოეძებნება და ეს რადიაციული წნევაა. ელექტრომაგნიტური გამოსხივება, სინათლე, ფოტონიდან ზედაპირზე იმპულსის გადაცემის გამო მცირე ზეწოლას ახორციელებს იმაზე, რასაც ხვდება. ხოლო იმის გამო, რომ ფოტონები ძალიან პატარაა და მასაც არ აქვს, მისი მოქმედება ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაზე არ ზემოქმედებს, მაგრამ ვარსკვლავებს უამრავი ძლიერი გამოსხივება აქვს — მას მატერიაზე დარტყმა შეუძლია, რაც რადიაციული წნევის გამოყენების ტექნოლოგიის პრინციპია.
მნიშვნელოვანია, აღვნიშნოთ, რომ, როცა გუნდმა ეს რადიაციული წნევა WR 140-ის მოდელებში ჩართო, ორობითი სისტემის ირგვლივ მათი ფორმის რეპროდუცირება მოახერხა.
„ერთი მხრივ, ჩვენ ვიცოდით, რომ ეს უნდა ყოფილიყო გადინების მიზეზი, მაგრამ არასდროს მიოცნებია იმაზე, რომ ფიზიკის ამგვარად დანახვას შევძლებდით. ახლა, როცა ვუყურებ მონაცემებს, WR140-ის ბუმბულის, როგორც მტვრის გიგანტური იალქნის გაშლას ვხედავ“, — ამბობს პიტერ თათილი, ასტროფიზიკოსი
