in

პირველი კვერცხი გაჩნდა თუ ქათამი? — შესაძლოა, ამ კითხვაზე JWST-მ გვიპასუხოს

სამყაროს დასაწყისზე საუბარი ხშირად ჰგავს დიალოგს იმის შესახებ, პირველი ქათამი გაჩნდა თუ კვერცხი… თუმცა იმ განსხვავებით, რომ აქ ქათამსა და კვერცხს ვარსკვლავები, გალაქტიკები და შავი ხვრელი ანაცვლებს. ტრადიციულად ფიქრობდნენ, რომ პირველი სამყაროში ვარსკვლავები და გალაქტიკები გაჩნდა, მაგრამ ჯეიმს ვების ტელესკოპი აქაც რაღაც ახალს გვთავაზობს — ადრეული სამყაროს ანალიზის თანახმად, შავი ხვრელები და გალაქტიკები ერთად წარმოიქმნა და სწორედ ეს შავი ხვრელები ქმნიდა მათ ირგვლივ მბრუნავ გალაქტიკებს. 

M2
M2

ჩვენ ვიცით, რომ ეს მონსტერი შავი ხვრელები არსებობს გალაქტიკების ცენტრში ირმის ნახტომის მახლობლად, მაგრამ ახლა ყველაზე დიდი სიურპრიზი ისაა, რომ ისინი წარმოდგენილი იყო სამყაროს დასაწყისში, სამშენებლო აგურებსა თუ მარცვლებს ჰგავს ადრეული გალაქტიკებისთვის… მათ ნამდვილად ამოაბრუნეს ის, რაზეც აქამდე ვფიქრობდით, რომ შესაძლებელი იყო, დიდი ალბათობით, ჩვენი ცოდნა იმის შესახებ, თუ როგორ ჩამოყალიბდა გალაქტიკები, სრულად შეიცვლება, — აცხადებს ჯოსეფ სილკი, Johns Hopkins University-ის ასტრონომი.

JWST-ს მონაცემებით გამოვლინდა, რომ სუპერმასიური შავი ხვრელები ადრეულ სამყაროში გვხვდება. მეცნიერებმა დიდი აფეთქებიდამ 500 მილიონ წელზე ნაკლების ბეჰემოტები ნახეს, რომელთაგანაც ერთი 470 მილიონი წლისაა, ხოლო მეორე 400 მილიონი წლის. ამ უკანასკნელის შავი ხვრელის მასა კი დაახლოებით 1.6 მილიონი მზის მასის ტოლია, რაც მის ირგვლივ მბრუნავი პატარა გალაქტიკების მასებსაც უდრის. ეს ფაქტი კიდევ ერთ მექანიზმს გვთავაზობს შავი ხვრელის ფორმირებისთვის, რომ მატერიის უზარმაზარი ღრუბლები პირდაპირ შავ ხვრელში ფეთქდება, ვარსკვლავებად გადაქცევის გარეშე.

სილკის გუნდის მიერ ჩატარებული ანალიზის თანახმად, ეს იმას შეიძლება ნიშნავდეს, რომ შავი ხვრელები ადრეული პერიოდიდან პატარა გალაქტიკებთან ერთად არსებობდა და ხელს უწყობდა მის ზრდას. ხოლო, რადგანაც ღრუბლის ცენტრალური ნაწილი შავ ხვრელში აფეთქდა, ღრუბლის დარჩენილი ნაწილი იქცა მატერიად, რომლითაც პატარა ვარსკვლავები ჩამოყალიბდა. ეს კი იმიტომ, რომ შავი ხვრელების კვების პროცესი ძლიერ ქარებსა და მაღალი სიჩქარის პლაზმების ისრებს წარმოქმნის, რომლებიც სივრცეში იშლება, კუმშავს ვარსკვლავის წარმომქმნელ გაზს და ინტენსიურ ტალღებს იწვევს. 

ჩვენ არ შეგვიძლია ამ ქარებისა თუ ისრების დანახვა შორს, მაგრამ ვიცით, რომ ისინი უნდა არსებობდნენ, რადგან ადრეულ სამყაროში ძალიან ბევრ შავ ხვრელს ვხედავთ, — განმარტავს სილკი.

მართალია, ზუსტი პასუხების მისაღებად კიდევ მრავალი კვლევაა ჩასატარებელი, მაგრამ ამ ეტაპისთვის, ვხედავთ, რომ ქათმისა და კვერცხის პრობლემა გამარტივდა — JWST-ის მიხედვით, არც ერთია და არც მეორე, არამედ ორივე ერთად გარდაქმნის ადრეულ სამყაროს გალაქტიკების მდიდარ პოპულაციად…

 

Disney Epic Games-თან პარტნიორობას იწყებს!

განახლებული Porsche Taycan – გაუმჯობესებული თითქმის ყველა დისციპლინაში