თანამედროვე ოფისში შესვლა ხშირად ნაღმებიან ველზე გასვლას ჰგავს. სოციალური და პოლიტიკური პოლარიზაცია კოლეგებს „ჩვენ-ისინის“ მენტალიტეტის ბანაკებად ყოფს. ადამიანები ხშირად ვერ ბედავენ აზრის გამოხატვას, რადგან შიშობენ, რომ უწყინარი კომენტარი, მსუბუქი ხუმრობა ან კეთილგანწყობილი უკუკავშირი შეიძლება კონფლიქტის მიზეზი გახდეს. ეს პრობლემა განსაკუთრებით მწვავდება მსხვილი კომპანიების მიერ ოფისში სრულად დაბრუნების მოთხოვნების ფონზე. კვლევების თანახმად, აშშ-ს მომუშავე ადამიანთა დაახლოებით 60% აცხადებს, რომ მათი კომუნა არაცივილურია, რაც გამოწვეულია პოლიტიკური დაპირისპირებებით, პანდემიის დროს შეცვლილი სოციალური ნორმებითა და არაკორექტული ონლაინ ინტერაქციებით.
ადამიანური რესურსების მართვის საზოგადოების (SHRM) აღმასრულებელი დირექტორის შეფასებით, არაცივილური ქცევა აშშ-ს ბიზნესებს ყოველდღიურად 2 მილიარდი დოლარი უჯდება, დაკარგული პროდუქტიულობის სახით.
2013 წლის კვლევამ აჩვენა, რომ არაცივილური ქცევის სამიზნე თანამშრომლების:
- 63% კარგავს სამუშაო დროს შეურაცხმყოფელთან ურთიერთობის თავიდან ასაცილებლად
- 66%-ს უქვეითდება შესრულების ხარისხი
- 80% კარგავს დროს ინციდენტებზე ნერვიულობით
- 25% აღიარებს, რომ იმედგაცრუება მომხმარებლებზე გადააქვს
ამავე დროს, სამოქალაქო სამუშაო გარემოს აქვს მრავალი დადებითი ეფექტი ინდივიდუალურ, გუნდურ და ორგანიზაციულ დონეზე. მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ სამუშაო ადგილზე სამოქალაქო კულტურა ზრდის თანამშრომელთა კმაყოფილებას, აუმჯობესებს მათ ფსიქიკურ ჯანმრთელობას, ზრდის ორგანიზაციულ ერთგულებას და ამცირებს ემოციურ გამოფიტვასა და სამსახურის დატოვების სურვილს.
მიუხედავად ამისა, მომუშავეთა 71% აცხადებს, რომ მათ ხელმძღვანელებს მეტი ძალისხმევა შეეძლოთ გაეწიათ არაცივილურობის პრევენციისთვის.
რატომ არის რთული სამოქალაქო კულტურის დამკვიდრება?
ერთი შეხედვით, სამოქალაქო ქცევა მარტივად მისაღწევი უნდა იყოს – არავის სურს არასასიამოვნო სამუშაო გარემოში ყოფნა. მაგრამ რეალობაში, „სამოქალაქო ქცევა“ განსხვავდება ინდივიდების, კულტურებისა და ძალაუფლების დინამიკის მიხედვით.
არაცივილური ქცევის სპექტრი ფართოა:
- აშკარა გამოვლინებები: უხეში კომენტარები, იგნორირება, საჯარო შერცხვენა, ემოციური შეურაცხყოფა
- შედარებით დახვეწილი, მაგრამ მაინც საზიანო ქცევები: საუბრის შეწყვეტინება, დამამცირებელი ტონით მიმართვა, აზრის მოსმენა და შემდეგ უგულებელყოფა, დამსახურების არგაზიარება
კულტურული განსხვავებებიც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს – ზოგიერთ კულტურაში უფროსს პირდაპირ თვალებში ყურება უზრდელობად ითვლება, სხვაგან კი ეს ელემენტარული ეტიკეტის ნაწილია.
გარდა ამისა, მიუხედავად საუკეთესო განზრახვებისა, ადამიანები ხშირად ექცევიან იმწუთიერი ემოციური რეაქციების გავლენის ქვეშ. ერთი ადამიანის არაცივილური ქცევა კი, როგორც ვირუსი, ვრცელდება მთელ სამუშაო გარემოში და ანადგურებს პროდუქტიულობასა და კეთილდღეობას.
ემოციური რეგულირების მეცნიერების თანახმად, არსებობს სამი ძირითადი ჩვევა, რომლებიც დაგვეხმარება არაცივილური ქცევის სპირალის შეჩერებაში მის დაწყებამდე.
საკუთარი ავტომატური რეაქციის შეცნობა
როდესაც ტვინი საფრთხეს აღიქვამს, ის რესურსებს ამისამართებს აღმასრულებელი კონტროლის რეგიონებიდან (პრეფრონტალური ქერქი) საფრთხეზე რეაგირების ქსელებისკენ (ლიმბური სისტემა). ასეთ მდგომარეობაში ადამიანი კარგავს ფოკუსირების, გადაწყვეტილებების მიღებისა და თანამშრომლობის უნარს.
პაუზის აღება და ამ პროცესის გაცნობიერება პირველი ნაბიჯია უფრო სამოქალაქო რეაგირებისკენ. გააცნობიერეთ, რომ თქვენი ტვინი ამ მომენტში ოპტიმალურად არ ფუნქციონირებს კონსტრუქციული პასუხისთვის.
ავტომატური რეაქციის დასახელება
საკუთარი ემოციური მდგომარეობის იდენტიფიცირება ეხმარება ტვინს პრეფრონტალური ქერქის ხელახლა ჩართვაში და საკუთარი ფიქრებისა და ქმედებების კონტროლის დაბრუნებაში.
NeuroLeadership ინსტიტუტის მიხედვით, არსებობს ხუთი ძირითადი დომენი, რომლებიც განსაზღვრავენ ჩვენს რეაქციებს:
- სტატუსი – ჩვენი მნიშვნელობის შეგრძნება სხვებთან მიმართებაში
- განსაზღვრულობა – უნარი, განვჭვრიტოთ მომავალი მოვლენები
- ავტონომია – კონტროლის შეგრძნება საკუთარ გარემოზე
- დაკავშირებულობა – სხვებთან კავშირის გრძნობა
- სამართლიანობა – სამართლიანი ურთიერთქმედების აღქმა
რომელიმე ამ დომენის მიმართ საფრთხის შეგრძნებამ შეიძლება გამოიწვიოს არაცივილური რეაქცია. იმის გაცნობიერებით, თუ რომელი დომენი „ირღვევა“, ადამიანს შეუძლია უკეთ გააკონტროლოს საკუთარი რეაქცია.
ციკლის გაწყვეტა
ამ ეტაპზე მნიშვნელოვანია ნეიტრალური მანერის შენარჩუნება – არ არის საჭირო ზედმეტად მეგობრული დამოკიდებულება, მთავარია, თავიდან ავიცილოთ სხვებში საფრთხის რეაქციის გამოწვევა.
კომუნიკაციისას, ნათლად და მარტივად გადმოეცით თქვენი აზრი, რათა არ დატოვოთ სივრცე არასწორი ინტერპრეტაციებისთვის. თქვით მხოლოდ ის, რაც აუცილებელია და არაფერი ზედმეტი, რათა ადამიანებმა არ ეძებონ დაფარული მნიშვნელობები თქვენს სიტყვებში.
სამოქალაქო ქცევიდან პატივისცემისკენ
მიუხედავად იმისა, რომ ტერმინები „სამოქალაქო ქცევა“ და „პატივისცემა“ ხშირად ერთმანეთის სინონიმებად გამოიყენება, ისინი სინამდვილეში განსხვავებული ცნებებია. სამოქალაქო ქცევა გულისხმობს ზრდილობიანად მოქცევას, ხოლო პატივისცემა უფრო ღრმაა – ის მოიცავს ადამიანებისა და მათი წვლილის ღირებულების აღიარებას.
ყველა სამუშაო გარემო უნდა ისწრაფვოდეს პატივისცემაზე დაფუძნებული კულტურისკენ, მაგრამ სამოქალაქო ქცევა არის აუცილებელი პირველი ნაბიჯი ამ გზაზე.
სამოქალაქო ქცევა არ ნიშნავს ყველას სიყვარულს ან თუნდაც მოწონებას სამუშაო ადგილზე. ის უბრალოდ ქმნის საბაზისო პირობებს, რომლებიც ადამიანებს ნათლად აზროვნებისა და ეფექტურად მუშაობის საშუალებას აძლევს.
პატივისცემა კი მოითხოვს სპეციფიკური კოგნიტური ქცევების განვითარებას, როგორიცაა ზრდის აზროვნება, მიკერძოების შემცირება და ინკლუზიურობა.
ორგანიზაციული კულტურის ფორმირებაში ყველა მონაწილეობს, თუმცა ლიდერებს განსაკუთრებული გავლენა აქვთ. ადამიანები, როგორც წესი, ყურადღებას აქცევენ თემის მაღალი სტატუსის მქონე წევრებს და არაცნობიერად იღებენ მათ ქცევასა და ემოციურ მდგომარეობას. ამიტომ ლიდერებს, რომლებიც საკუთარ თავში ავითარებენ სამოქალაქო ქცევის სამ ძირითად ჩვევას და მართავენ საკუთარ ემოციებს, შეუძლიათ უზრუნველყონ მთელი გუნდის წინსვლა პატივისცემის კულტურისკენ.
წყარო: HBR
