მასშტაბირება დიდი ხნის განმავლობაში სტარტაპებისა და კორპორაციული სამყაროს მთავარ მიზნად იქცა. გავრცელებულია მოსაზრება, რომ თუ რაღაც არ მასშტაბირდება, ის წარუმატებელია – დიდი ნიშნავს უკეთესს, ხოლო მცირე – წარუმატებლობას. მაგრამ რატომ არ არის ზრდა ყოველთვის წარმატების გარანტი? „მასშტაბის“ ცნების სიღრმისეული შესწავლა დაგვეხმარება დავინახოთ, რა გამოგვრჩა ტრადიციული აზროვნებიდან.
ადამიანები მასშტაბზე ფიქრობენ ძირითადად ფუნდამენტური ეკონომიკური პრინციპების – შრომის განაწილებისა და სპეციალიზაციის საფუძველზე. ადამ სმიტი თავის ნაშრომს იწყებს საფრანგეთის ქინძისთავების ფაბრიკის აღწერით, სადაც შრომის განაწილებამ უპრეცედენტო ეფექტურობა და წარმოების ზრდა გამოიწვია. სმიტის მაგალითში, ერთი მუშა ამზადებს მავთულს, მეორე ქმნის თავს და ა.შ. – შრომის განაწილებით ისინი გაცილებით მეტ ქინძისთავს აწარმოებენ, ვიდრე ერთი მუშა შეძლებდა.
თუმცა, ამ ისტორიას აქვს მოულოდნელი მხარე – სმიტი არასდროს ყოფილა იმ ფაბრიკაში, რომელზეც საკუთარ თეორიას აგებს. მან მხოლოდ დიდროს ენციკლოპედიის ილუსტრაცია ნახა. საინტერესოა, რომ თავად დიდროც არ ყოფილა ფაბრიკაში – მან ფილოსოფოს დელერის მიერ დაწერილი სტატია წაიკითხა. დელერიც არ ყოფილა იქ და მხოლოდ ილუსტრაციას დაეყრდნო. ფაქტობრივად, ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ეკონომიკური პრინციპი მეოთხე პირის ინფორმაციას ეფუძნება.
ამ ფაქტის გათვალისწინებით, ჩნდება კითხვა – ხომ არ გამორჩა რაიმე მნიშვნელოვანი სმიტს? ამის გასარკვევად, მკვლევრებმა – ოქსფორდის ეკონომისტმა სუზანა ფურმა და სერ ჯონ კეიმ გადაწყვიტეს ენახათ საფრანგეთში უკანასკნელი ქინძისთავების ფაბრიკა, რომელშიც დაახლოებით იმდენივე თანამშრომელი მუშაობდა, რამდენიც სმიტის მიერ ნახსენებ ფაბრიკაში – „დაახლოებით ათი პერსონა“.
ფაბრიკა მდებარეობს ორ გორაკს შორის დაბლობში, სადაც თავდაპირველად მანქანა-დანადგარებს მდინარე ამოძრავებდა, შემდეგ კი ელექტროენერგიაზე გადავიდნენ და თანდათან უფრო მეტად ავტომატიზებული გახდა წარმოება. დღეს, ფაბრიკაში მცირე რაოდენობის კვალიფიციური თანამშრომელი მუშაობს. ისინი უვლიან დანადგარებს და ასრულებენ იმ სამუშაოებს, რომელთა ავტომატიზებაც შეუძლებელია. ფაბრიკის დათვალიერებისას გამოიკვეთა მნიშვნელოვანი გაკვეთილები, რომლებიც შესაძლოა გამორჩა სმიტსაც და მათაც, ვინც მის თეორიებზე და მასშტაბის უსაზღვრო სარგებელზე არიან აღზრდილნი.
დღეს, მანქანა-დანადგარი ქინძისთავების საწარმოებლად იყენებს ცოდნას მრავალი სფეროდან – მექანიკური ინჟინერია, წარმოების ოპერაციები, თერმოდინამიკა, ვაკუუმური დამუშავება და სხვა. ყველაზე ღირებული თანამშრომლები ფართო ცოდნას ფლობენ ელექტრონიკაში, ავტომატიზაციაში, მასალებსა და სხვა სფეროებში. სამუშაო სეგმენტირებული და სპეციალიზებულია და უკვე არის ან მალე იქნება ავტომატიზებული. სამუშაო გახლავთ დიფერენცირებული, კროს-ფუნქციური და ინტეგრირებული.
მკვლევრებმა იმუშავეს Blue Hill at Stone Barns-თან, მსოფლიოს ერთ-ერთ საუკეთესო რესტორანთან, რათა გაეგოთ, როგორ ცდილობენ ისინი კვების ინდუსტრიის გარდაქმნას სიცოცხლისა და კვების გრძელვადიანი მხარდაჭერისთვის. მათი მთავარი გამოწვევაა ბიზნესის სამყაროში ყურადღების მიქცევა ისეთივე ამბიციური მიდგომისთვის, როგორსაც SpaceX ან Tesla მიმართავს. სკეპტიკოსები ხშირად სვამენ კითხვას: „მასშტაბირდება?“ ირონიულია, მაგრამ Blue Hill-ის ერთ-ერთი გამოწვევაა კვების ინდუსტრიის გარდაქმნა უფრო მცირე და არა უფრო დიდი მასშტაბით.
როდესაც მკვლევრები დაეხმარნენ Blue Hill-ს იმის გადაწყვეტაში, როგორ მიმართონ ბიზნეს საზოგადოებას, რომელსაც უჭირს მასშტაბირების ალტერნატივების გაგება, მათ დასვეს კითხვა: შეიძლება თუ არა „მოდელის“ მასშტაბირება ერთი კომპანიის ნაცვლად? მაგალითად, Blue Hill-ის გუნდს სურს გაავრცელოს ახალი ეკონომიკური მოდელები მცირე ფერმებისთვის, რომლებიც ეკოლოგიურად გამართულია. ისინი ამას აკეთებენ მცირე ფერმერებისთვის ეკონომიკური ღირებულების ახალი წყაროების განვითარებით.
მკვლევრები ასევე ეწვივნენ Huit Denim-ის ფაბრიკას, რომელიც მეწარმე დევიდ ჰიტმა აამუშავა. რეკლამისა და ტანსაცმლის ბრენდების შექმნაში წარმატებული კარიერის შემდეგ, ჰიტი გადავიდა უელსის დასავლეთ სანაპიროზე, სადაც აღმოაჩინა, რომ ეს ადგილი ოდესღაც გაერთიანებული სამეფოს ჯინსების წარმოების ცენტრი იყო. თუმცა, ინდუსტრია დაეცა, როცა წარმოება დაბალი ღირებულების მქონე ქვეყნებში გადავიდა. ჰიტმა ჯერ დააარსა Do Lectures, შთამაგონებელი კონფერენცია მეწარმეებისთვის, შემდეგ – Huit Denim, რომელიც აწარმოებს მაღალი ხარისხის „ჯინსებს მთელი ცხოვრებისთვის“ რეგიონში სამუშაო ადგილების შესაქმნელად.
ზრდასთან ერთად, ჰიტს ბევრმა მოუწოდა სხვა პროდუქტების ხაზები გაეფართოებინა. თუმცა, ჰიტმა მათ გამოწვევა შესთავაზა: შეუძლია თუ არა კომპანიას მასშტაბირება სხვა გზებით, გარდა ზომისა? მაგალითად, გავლენის თვალსაზრისით? მას შემდეგ, Huit Denim-მა თანამშრომლებისადმი კარგი დამოკიდებულებისა და მდგრადი წარმოების ადვოკატირება დაიწყო.
ჰუმანურობის მასშტაბირება
მიუხედავად იმისა, რომ ლიდერები ხშირად გრძნობენ ზრდის წნეხს, არის თუ არა ეს ყოველთვის სწორი გზა მათი თანამშრომლებისა და საზოგადოებისთვის? გარკვეული დროის წინ, ცნობილი ბიოლოგი სტიუარტ კაუფმანი სტრატეგიის მკვლევართა მნიშვნელოვან კონფერენციას დაესწრო. მან გამოწვევა შესთავაზა შეკრებილ საზოგადოებას: „როდის დაიწყებთ იმის კითხვას, თუ როგორ შეუძლია მშპ-ს ემსახუროს კაცობრიობას და არა კაცობრიობამ – მშპ-ს?“
კაუფმანის კითხვა დღემდე აწუხებთ მკვლევრებს, რადგან მან ყურადღება გაამახვილა სხვა განზომილებებზე, რომლებიც შეიძლება გათვალისწინებული იყოს მასშტაბის განსაზღვრებებში. რა არის საუკეთესო ადამიანების ბედნიერებისთვის, საზოგადოებისთვის, ეკოლოგიისთვის? როგორი შეიძლება იყოს ეს სამყარო? როგორი იქნება ის, თუ ყველაფერი სხვაგვარად წარიმართება? როგორც ეკონომისტმა რ. ჰ. ტოუნიმ ერთხელ დაწერა: „არსებული ეკონომიკური წესრიგი და მისი რეკონსტრუქციისთვის შეთავაზებული ბევრი პროექტი მარცხდება იმის გამო, რომ უგულებელყოფენ ტრივიალურ ჭეშმარიტებას – მატერიალური სიმდიდრის ვერანაირი ზრდა ვერ აუნაზღაურებს ჩვეულებრივ ადამიანებს ისეთ პირობებს, რომლებიც შეურაცხყოფს მათ თავმოყვარეობას და ზღუდავს მათ თავისუფლებას“.
წყარო: HBR
