ციურიხის უნივერსიტეტის მკვლევრებმა მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწიეს ტვინის დაავადებების მკურნალობაში – ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაციით ინსულტის დაზიანების შემცირება შეძლეს. ეს სამეცნიერო გარღვევა ახალ იმედს აჩენს მილიონობით ადამიანისთვის, ვისაც ინსულტის შედეგად სხვადასხვა სახის ნევროლოგიური პრობლემები აწუხებს.
შთამბეჭდავი შედეგები და პოტენციალი
სტატისტიკა შთამბეჭდავია – ინსულტი ზრდასრული მოსახლეობის მეოთხედის პრობლემაა. მათგან დაახლოებით ნახევარს რჩება მნიშვნელოვანი დარღვევები, როგორიცაა პარალიზი ან მეტყველების პრობლემები. დღემდე, მედიცინას არ გააჩნდა ეფექტური საშუალება ტვინის დაზიანებული უჯრედების აღსადგენად.
ინოვაციური კვლევის დეტალები
კვლევითმა ჯგუფმა აღმოაჩინა, რომ ნეირალური ღეროვანი უჯრედები არა მხოლოდ ახალ ნეირონებს ქმნიან, არამედ სხვა რეგენერაციულ პროცესებსაც ააქტიურებენ. მეცნიერებმა გამოიყენეს ადამიანის ნეირალური ღეროვანი უჯრედები, რომლებიც მიღებული იყო ინდუცირებული პლურიპოტენტური ღეროვანი უჯრედებისგან – ეს უკანასკნელი კი ჩვეულებრივი სომატური უჯრედებისგან მზადდება.
ექსპერიმენტისთვის შეიქმნა თაგვების მოდელი, რომელშიც ხელოვნურად გამოწვეული ინსულტი ადამიანების მდგომარეობას მაქსიმალურად იმეორებდა. ცხოველები გენეტიკურად ისე მოდიფიცირდნენ, რომ ადამიანის ღეროვან უჯრედებს არ უარეყოთ.
ინსულტიდან ერთი კვირის შემდეგ, მკვლევრებმა ნეირალური ღეროვანი უჯრედები ტვინის დაზიანებულ რეგიონში გადანერგეს და შემდგომი პროგრესი უახლესი ვიზუალიზაციისა და ბიოქიმიური მეთოდების გამოყენებით შეისწავლეს. შედეგებმა მეცნიერების მოლოდინს გადააჭარბა. ღეროვანი უჯრედები არა მხოლოდ ხუთი კვირის განმავლობაში გადარჩნენ, არამედ მათი უმეტესობა ნეირონებად გარდაიქმნა, რომლებმაც არსებულ ტვინის უჯრედებთან კომუნიკაციაც კი დაამყარეს.
გარდა ამისა, დაფიქსირდა რეგენერაციის დამატებითი ნიშნები: სისხლძარღვების ახალი ფორმირება, ანთებითი პროცესების შესუსტება და დაზიანებული უბნის მთლიანობის გაუმჯობესება. რაც მთავარია, ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაციამ თაგვებში ინსულტით გამოწვეული მოტორული დარღვევები მნიშვნელოვნად შეამცირა, რაც დადასტურდა ხელოვნური ინტელექტის დახმარებით ჩატარებული სიარულის ანალიზით.
კლინიკური გამოყენების პერსპექტივა
მკვლევართა გუნდს თავიდანვე ადამიანებში ამ მეთოდის კლინიკური გამოყენება ჰქონდა მიზნად დასახული. სწორედ ამიტომ, ღეროვანი უჯრედების დამზადების პროცესში ცხოველური წარმოშობის რეაგენტები საერთოდ არ გამოიყენეს. მათ სპეციალური პროტოკოლი შეიმუშავეს კიოტოს უნივერსიტეტის iPS უჯრედების კვლევის ცენტრთან თანამშრომლობით.
მნიშვნელოვანი აღმოჩენა იყო ისიც, რომ ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაცია ოპტიმალურ შედეგს არა უშუალოდ ინსულტის შემდეგ, არამედ დაახლოებით ერთი კვირის შემდეგ იძლევა. კლინიკურ პრაქტიკაში ეს დროითი ფანჯარა მნიშვნელოვნად გააადვილებს თერაპიის მომზადებასა და განხორციელებას.
მიუხედავად წარმატებული შედეგებისა, კვლევითი ჯგუფი აცნობიერებს, რომ ჯერ კიდევ ბევრი სამუშაოა ჩასატარებელი. მიმდინარეობს მუშაობა უსაფრთხოების მექანიზმების შექმნაზე, რომელიც ღეროვანი უჯრედების უკონტროლო ზრდას შეაკავებს, ასევე ვითარდება ენდოვასკულარული ინექციის მეთოდები, რაც ნაკლებად ინვაზიური იქნება ვიდრე ტვინის ქირურგიული ჩარევა.
საგულისხმოა, რომ იაპონიაში უკვე დაიწყო კლინიკური კვლევები ინდუცირებული ღეროვანი უჯრედების გამოყენებით პარკინსონის დაავადების სამკურნალოდ. მკვლევართა ვარაუდით, ინსულტი შეიძლება გახდეს შემდეგი დაავადება, რომელზეც მსგავსი კლინიკური კვლევები გავრცელდება. ეს სამეცნიერო გარღვევა უდავოდ ახალ ეპოქას ხსნის ნეირორეგენერაციული მედიცინის სფეროში, სადაც ადრე შეუძლებლად მიჩნეული ტვინის დაზიანებების აღდგენა რეალობად იქცევა.
წყარო: Sciencedaily
